O Alejandro Rússovichu (1925-2015)
Mija pierwsza rocznica śmierci Alejandro Rússovicha (1925-2015), partnera i ucznia Witolda Gombrowicza; wieloletniego profesora filozofii na Uniwersytecie Buenos Aires. W jego spuściźnie, obok tłumaczeń popularyzujących zagadnienia z zakresu semiotyki oraz tekstów, które poświęcił wielkim myślicielom przeszłości, ewokując świadomość dialogiczności wszelkiego filozofowania (Rússovich, 2011), znajdujemy artykuły dedykowane Witoldowi Gombrowiczowi. To wspomnienia oraz krótkie eseje interpretacyjne poświęcone w szczególności Ślubowi, przełożonemu przez Rússovicha wraz z Gombrowiczem na język hiszpański (1948) oraz powieściom sytuowanym w kontekście argentyńskiej biografii pisarza: Trans-Atlantykowi (1953), Pornografii (1960) i Kosmosowi (1965).
Walory gombrowiczologicznej spuścizny autora Palabras encontradas – faktograficzne, literackie oraz intelektualne wzmagają wymowę rozwijanego w niej od wczesnych lat 70. erudycyjnego metadyskursu stanowiącego świadectwo walki z wpływem mistrza. W późnych, konkluzyjnych, tekstach Rússovicha dyskurs ten obejmuje problematyzację zagadnienia wpływu, podjętą w oparciu o Heglowską kategorię Aufhebung (Rússovich, 1995; 1997; 1998). Do kariery tej kategorii w powojennym życiu intelektualnym przyczynił się Jean Hyppolite (1907-1968), jeden z ważnych francuskich komentatorów Hegla, filozof i autor przekładu na język francuski Fenomenologii ducha (1939-1941). Wskazywał on na niejednoznaczny zakres semantyczny słowa (zaprzeczać, tłumić, zachowywać), gdy odniósł się do Aufhebung w swym Commentaire sur la „Verneinung” wygłoszonym w 1954 roku na prośbę psychoanalityka, psychiatry i myśliciela Jacques’a Lacana (1901-1981). Ten ostatni był skądinąd uczniem Alexandre’a Kojève’a (1902-1968), uznawanego za największego z dwudziestowiecznych heglistów, w którego głośnych, określanych mianem hipnotycznych, wykładach autor Écrits brał udział, między innymi obok Maurice’a Merleau-Ponty’ego (1908-1961) czy, najważniejszego dla Gombrowicza spośród współczesnych filozofów francuskich, Jean-Paula Sartre’a (1905-1980).
Kontekst francuskiej myśli filozoficznej XX wieku ważki dla Gombrowicza, proklamującego się w 1967 roku na łamach „Quinzaine littéraire” strukturalistą avant la lettre – acz dystansującego się w latach spędzonych w Buenos Aires od zainspirowanej Paryżem elity literackiej Argentyny oraz, w okresie europejskim, względem Paryża jako synonimu antyhumanistycznej episteme – pozostanie znaczący dla jego efeba (Bloom, 2002), Alejandro Rússovicha. Odwołując się do głośnej we Francji kategorii, przywołując ważnego dla formacji strukturalistycznej Romana Jakobsona (1896-1982) (Rússovich, 1997) czy komentując Gilles’a Deleuze’a (1925-1995) (Rússovich, 2010 [pierwodr. 2006]), Rússovich podejmie względem źródłowego w swej biografii prekursorstwa Gombrowicza próbę Aufhebung. Jaki był punkt wyjścia?
Bibliografia
Rússovich o Gombrowiczu, „Teatr” 1995, nr 9, s. 10-12.
Rússovich Alejandro, Gombrowicz, pisarz języka hiszpańskiego, „Zeszyty Literackie” 1998, nr 3, s. 143-150.
Rússovich A., Gombrowiczowska wizja kosmosu, „Teatr” 1997, nr 9, s. 11-14.
Rússovich A., Palabras encontradas, 2010.
Appendix I: A Spoken Commentary on Freud’s „Verneinung” by Jean Hyppolite, w: Jacques Lacan, Écrits. The First Complete Edition in English, trans. by Bruce Fink, in collaboration with Héloïse Fink and Russell Grigg, New York, London 2002, s. 746-754.
Bloom Harold, Lęk przed wpływem. Teoria poezji, przeł. Agata Bielik-Robskon i Marcin Szuster, Kraków 2002.
Gombrowicz Witold, Byłem pierwszym strukturalistą (tł. z jęz. fr. Maciej Broński), w: tegoż, Publicystyka. Wywiady. Teksty różne. 1963-1969, red. nauk. Jan Błoński, Jerzy Jarzębski, wyb. i ukł. tekstów Jerzy Jarzębski, Krzysztof Jeżewski, tł. Ireneusz Kania oraz Bogdan Baran, Katarzyna Bielas, Francesco M. Cataluccio, Rajmund Kalicki, Zbigniew Kruszyński, Karol Lesman, Dzieła, t. 14, Kraków 1997.